Thứ Bảy (24/2) đánh dấu hai năm kể từ chiến dịch đặc biệt tại Ukraine, một cuộc chiến đã làm thay đổi đáng kể bản đồ đường biển toàn cầu, điều mà một số người cho rằng không thể thay đổi được.
Trong 729 ngày qua, Nga đã chuyển các chuyến hàng của mình về phía đông, sử dụng mọi cách để giữ doanh thu từ dầu khí ở mức cao, trong khi Ukraine phải hết sức sáng tạo để đảm bảo hàng xuất khẩu của mình được tiếp cận thị trường.
Cho đến nay, các tổ chức đăng kiểm và cờ của các quốc gia chưa từng có đã trở nên phổ biến, giúp “bôi trơn” các kênh xuất khẩu của Moscow, khi các nhà cung cấp dịch vụ trước đây phải tuân thủ ngày càng nhiều lệnh trừng phạt.
Lấy lá cờ của Gabon làm ví dụ. Một tháng trước cuộc chiến, dữ liệu từ Clarksons Research cho thấy quốc gia châu Phi này chỉ có 0,8 triệu gt trong sổ sách, con số này đã tăng 287% lên 3,1 triệu gt – con số đăng ký trở thành mục tiêu của phần lớn hạm đội “bóng tối” (hạm đội hoạt động chui).
Số lượng tàu treo Quốc kỳ của Gabon đã tăng 287% tính theo gt
Tương tự như vậy, một tháng trước cuộc chiến, dữ liệu của Clarkson cho thấy 52% đội tàu toàn cầu được phân loại bởi các thành viên của Liên hiệp các Hiệp hội Phân loại Quốc tế, một con số đã giảm 2% số điểm trong giai đoạn can thiệp.
Rebecca Galanopoulos-Jones, nhà phân tích nội dung cấp cao tại Veson Nautical, cho biết hậu quả của chiến tranh vừa “đáng kể” vừa “không thể đảo ngược”, định hình lại động lực của thương mại hàng hải và làm thay đổi dòng chảy hàng hóa.
“Chiến tranh ở Ukraine đã mang lại sự chuyển đổi đáng kể trên các tuyến đường thương mại, đặc biệt là các mặt hàng thiết yếu như than đá và ngũ cốc. Những thay đổi này đã dẫn đến sự gia tăng đáng kể về nhu cầu tấn-dặm, dẫn đến sự tái cơ cấu đáng chú ý của các mô hình vận chuyển toàn cầu,” Galanopoulos-Jones nói với Splash.
Nhìn vào các giao dịch mua bán tàu chở dầu, dữ liệu từ Maritime Strategies International (MSI) cho thấy trước cuộc xâm lược, Nga là nước xuất khẩu dầu thô và các sản phẩm dầu mỏ lớn sang châu Âu, chiếm 2,6 triệu thùng dầu thô mỗi ngày và 1,3 triệu thùng sản phẩm mỗi ngày. Tuy nhiên, khối lượng này đã giảm mạnh sau cuộc xung đột. Một phần đáng kể của số hàng hóa này, tuy nhiên, đã tìm được các điểm đến thay thế ở xa hơn, đặc biệt là dầu thô được chuyển đến châu Á.
Ngược lại, châu Âu buộc phải tìm kiếm các nguồn thay thế để thay thế số lượng bị mất của Nga. Điều này đã dẫn đến sự đa dạng hóa nguồn cung, trong đó châu Âu tìm nguồn cung ứng dầu thô và các sản phẩm từ nhiều nhà xuất khẩu, bao gồm Trung Đông, châu Mỹ, châu Phi và Ấn Độ.
Giám đốc điều hành của MSI, Tiến sĩ Adam Kent cho biết: “Kết quả của việc cải tổ này là đã có sự gia tăng đáng kể về số tấn-dặm cho lĩnh vực tàu chở dầu, giúp thắt chặt sự cân bằng thị trường trên diện rộng”.
Bản đồ thương mại LNG cũng đã bị thay đổi kể từ cuộc chiến tranh Nga - Ukraine. Sau khi Nga ngừng nhập khẩu khí đốt vào châu Âu do cuộc chiến, nhu cầu năng lượng đã dẫn đến sự gia tăng nhập khẩu LNG của Mỹ vào châu Âu, thay thế nhập khẩu LNG của châu Á. Điều này có nghĩa là số tấn hàng hóa vận chuyển LNG đã giảm trong hầu hết năm 2021 và nửa đầu năm 2022, do châu Á tìm nguồn hàng từ các tuyến đường ngắn hơn ở Trung Đông.
Đây là trò chơi Quyền lực vĩ đại trong thế kỷ 21 mang tên địa kinh tế
Theo Kent của MSI, sự chuyển hướng này đã được giải quyết một phần vào năm 2024, do lượng nhập khẩu LNG tổng hợp từ châu Âu thấp hơn đồng nghĩa với việc khối lượng của Mỹ sang châu Á đã tăng trở lại.
Mark Williams, người sáng lập công ty tư vấn Shipping Strategy của Anh, nhận xét: “Cuộc chiến của Nga - Ukraine và cuộc xung đột nhiều mặt ở Trung Đông đã có tác động trực tiếp đến việc vận chuyển, dẫn đến hoạt động kém hiệu quả và tăng chi phí cho các chủ hàng”.
Williams cho biết những gì đang xảy ra ở Ukraine và Trung Đông – kết hợp với bối cảnh Trung Quốc ngày càng căng thẳng hơn – chỉ là dấu chấm hết tạm thời cho việc dỡ bỏ trật tự thế giới đơn cực khi thế giới quay trở lại một thứ gì đó giống như các trò chơi Quyền lực vĩ đại của thế kỷ 19.
“Đây là trò chơi của các cường quốc thế kỷ 21 được gọi là địa kinh tế và hệ thống thương mại hàng hải toàn cầu bị mắc kẹt ngay giữa nó,” Williams nói.
“Ngay cả khi có một giải pháp nhanh chóng cho cuộc xung đột ở Ukraine, chúng tôi sẽ không lường trước được các tuyến đường và khối lượng thương mại sẽ quay trở lại mức trước cuộc chiến. Nhiều nhà nhập khẩu hiện đang tìm kiếm các khu vực pháp lý “thân thiện” để kết thúc hoạt động kinh doanh nhằm giảm rủi ro địa chính trị và sự không chắc chắn đang diễn ra trong chuỗi cung ứng,” Kent của MSI kết luận.