Cuộc khủng hoảng năng lượng toàn cầu do cuộc chiến của Nga ở Ukraine gây ra đã kích hoạt một "mùa xuân" than ở châu Âu.
Năm ngoái, Trung Quốc nổi lên như nhà vô địch năng lượng sạch của thế giới, với quốc gia chiếm 546 tỷ USD, tương đương gần một nửa, trong số 1,1 nghìn tỷ USD chảy vào lĩnh vực này trong khi các quốc gia ở khắp mọi nơi gấp rút tăng cường an ninh năng lượng. Nhưng những khoản đầu tư khổng lồ đó sẽ không làm được gì nhiều để thay đổi “cái mác” của Trung Quốc là nước gây ô nhiễm lớn nhất hành tinh, nếu các khoản đầu tư vào nhiên liệu hóa thạch của nước này chưa có bất kỳ dấu hiệu nào. Trung Quốc đã phê duyệt hơn 50 GW điện than mới trong nửa đầu năm 2023, theo nhóm môi trường Greenpeace tiết lộ. Trung Quốc đang xây dựng các nhà máy nhiệt điện than với tốc độ kỷ lục khi nước này đang cố gắng chống lại tác động của hạn hán đối với sản xuất thủy điện.
"Chính phủ Trung Quốc đã đặt an ninh năng lượng và quá trình chuyển đổi năng lượng vào thế mâu thuẫn với nhau. Bắc Kinh đã tuyên bố rõ ràng rằng điện than vẫn sẽ tăng trưởng với 'tốc độ hợp lý' vào năm 2030", ông Gao Yuhe của Greenpeace nói với Reuters.
Sản lượng than của Trung Quốc tăng 9% lên 4,5 tỷ tấn vào năm ngoái, hơn một nửa tổng sản lượng than của thế giới và sẽ tiếp tục tăng trong năm nay khi Bắc Kinh tìm cách bù đắp sự sụt giảm 22,9% trong sản xuất thủy điện.
Khủng hoảng thủy điện
Trung Quốc không phải là quốc gia duy nhất có ngành thủy điện bị ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu. Sản lượng điện từ các nguồn thủy điện đã giảm khá mạnh ở châu Âu, Bắc Mỹ và châu Á vào năm 2023 so với cùng kỳ năm 2022 với tổng sản lượng thủy điện toàn cầu hiện thấp hơn 3% so với mức trung bình giai đoạn 2019-21. Giảm nguồn cung cấp thủy điện không phát thải ở những khu vực này có nghĩa là ngành sản xuất điện đang ngày càng triển khai các nguồn năng lượng khác có thể điều phối nhưng gây ô nhiễm hơn, chẳng hạn như than và khí đốt tự nhiên, để đáp ứng nhu cầu điện.
Đáng báo động, Bắc Mỹ, đặc biệt là Hoa Kỳ, là khu vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất trên thế giới. Điều kiện khô hạn hơn bình thường ở Arizona, Nevada, Washington và Colorado - tất cả các bang có sản xuất thủy điện quan trọng - đã dẫn đến sự sụt giảm thảm khốc 17% trong sản xuất thủy điện ở nước này. Mexico cũng không khá hơn là bao, với sản lượng giảm khoảng 15%.
Phần còn lại của Mỹ Latinh đang tốt hơn nhiều, ở Brazil, nhà sản xuất thủy điện lớn thứ 3 trên toàn cầu, ghi nhận mức tăng trưởng 3,4% trong sản xuất trong khi Colombia đang tăng khoảng 10%.
Châu Á - cường quốc thủy điện toàn cầu chiếm khoảng 43% sản lượng - đã không tránh khỏi cuộc khủng hoảng thủy điện. Trung Quốc - nhà sản xuất lớn nhất lục địa chiếm 30% công suất toàn cầu - đã ghi nhận sản lượng giảm đáng lo ngại 7,2% trong năm nay trong khi Ấn Độ, nhà sản xuất lớn thứ 2, đã chứng kiến sản lượng giảm 5%. Việt Nam, nhà sản xuất thủy điện lớn thứ 9 toàn cầu và hiện đang trong đợt nắng nóng lớn, đã chứng kiến sản lượng giảm 10,5%.
Châu Âu quay trở lại với than đá
Cuộc khủng hoảng năng lượng toàn cầu do cuộc chiến của Nga ở Ukraine gây ra đã tạo nên một "sức ép dồn nén" về nhu cầu than ở châu Âu.
Một kết quả quan trọng của Hội nghị thượng đỉnh về khí hậu COP26 là hàng chục quốc gia cam kết chấm dứt nạn phá rừng, hạn chế phát thải CO2 và khí mêtan và ngừng đầu tư công vào điện than. Cụ thể liên quan đến than đá, tổng cộng 46 quốc gia đã ký tuyên bố Chuyển đổi than sang năng lượng sạch toàn cầu, hứa hẹn sẽ "đẩy nhanh quá trình chuyển đổi nhằm làm suy giảm sản xuất điện than" và "ngừng cấp giấy phép mới cho các dự án sản xuất nhiệt điện than mới".
Nhưng chưa đầy một năm sau, tất cả những lời hứa đó đã bay đi, với hàng chục quốc gia tranh giành để tiếp tục nối lại sản xuất năng lượng dựa vào than sau khi cuộc chiến Ukraine gây ra cuộc khủng hoảng năng lượng toàn cầu.
Theo một báo cáo của Quỹ Nghiên cứu Quan sát viên, sự gián đoạn nguồn cung năng lượng do cuộc chiến của Nga và Ukraine đã khiến giá LNG thậm chí còn cao hơn khiến than đá trở thành lựa chọn duy nhất cho năng lượng có thể điều phối và giá cả phải chăng ở phần lớn châu Âu, bao gồm cả các thị trường khắc nghiệt ở Tây Âu và Bắc Mỹ có chính sách rõ ràng để loại bỏ than đá.
Theo Washington Post, các mỏ than và nhà máy điện đã đóng cửa cách đây 10 năm đã bắt đầu được sửa chữa lại ở Đức, mà các nhà quan sát trong ngành gọi là "dồn ép" đối với các nhà máy nhiệt điện than của Đức. Đó là một bước ngoặt lớn khi xem xét rằng mục tiêu của Đức là loại bỏ tất cả điện sản xuất từ than vào năm 2038.
Các nước châu Âu khác như Áo, Ba Lan, Hà Lan và Hy Lạp cũng đã bắt đầu khởi động lại các nhà máy điện than. Trong khi Ủy ban châu Âu đã miễn trừ cho các quốc gia thay thế khí đốt của Nga bằng than đá và kết quả là tạo ra lượng khí thải cao hơn.
Cuộc khủng hoảng năng lượng đang buộc nhiều quốc gia phải suy nghĩ lại về chiến lược năng lượng của họ. Vương quốc Anh đã quyết định dỡ bỏ lệnh cấm từ năm 2019 đối với khí ga tạo từ đá phiến khi nước này tìm cách tăng cường các nguồn năng lượng trong nước và giúp các hộ gia đình và doanh nghiệp đang vật lộn để thanh toán hóa đơn năng lượng tăng vọt. Trong khi đó, Nhật Bản đã công bố một bước ngoặt lớn trong chính sách năng lượng của mình sau khi quốc gia châu Á này thông qua một chính sách mới thúc đẩy việc sử dụng năng lượng hạt nhân nhiều hơn, chấm dứt hiệu quả lệnh cấm và loại bỏ 11 năm do thảm họa Fukushima gây ra.
Theo chính sách mới, Nhật Bản sẽ tối đa hóa việc sử dụng các lò phản ứng hạt nhân hiện có bằng cách khởi động lại càng nhiều càng tốt, kéo dài tuổi thọ hoạt động của các lò phản ứng cũ vượt quá giới hạn 60 năm và cũng phát triển các lò phản ứng thế hệ tiếp theo để thay thế chúng. Dự luật được đề xuất đánh dấu sự đảo ngược hoàn toàn các biện pháp an toàn hạt nhân mà nước này đã áp dụng sau khi một trận sóng thần mạnh khiến 3 trong số 6 lò phản ứng của nước này bị tan chảy. Lo sợ phản ứng dữ dội của công chúng, chính phủ Nhật Bản đã ngừng xây dựng các lò phản ứng mới hoặc thay thế các lò phản ứng cũ.
Nguồn: OilPrice.com
Biên dịch: Vincent Nguyen